Nhắc tới thiền thì người ta thường nghĩ ngay tới 1 trạng thái hay một phương pháp tu hành của nhà Phật. Thế nhưng, để cắt nghĩa cho đúng thiền định là gì, không phải ai cũng có thể hiểu tường tận. Qua bài viết, hãy cùng nhau tìm hiểu về nguồn gốc của thiền và ý nghĩa từ việc thực hành thiền trong cuộc sống.
Contents
Thiền là gì?
Thiền là 1 trạng thái tinh khiết, tập trung tâm trí cao độ, hoàn toàn khách quan trong suy nghĩ trước dòng chảy của vũ trụ, vạn vật. Trong kinh điển Phật giáo Nguyên Thuỷ, thiền được dùng để chỉ những pháp thực hành để rèn luyện tâm.
Có 2 phương pháp thực hành thiền chủ yếu là Thiền định (samatha bhavana) và Thiền tuệ (vipassana bhavana). Hiểu một cách đơn giản, tu tập Thiền chính là cách để bạn tu luyện tâm chí của bản thân, giúp bản thân giác ngộ, tỉnh táo hơn.
Bạn có thể từng bắt gặp một khoảnh khắc nào đó mà bản thân dường như siêu thoát, trở nên thông thái, nhìn nhận sự việc, sự vật một cách chân thực và khách quan. Đó có thể là 1 trạng thái của thiền Mục đích của thiền trong phật giáo là đạt được giác ngộ bằng cách trực tiếp nhìn thấy được bản chất thật sự của tồn tại mà không hề có sự can thiệp của cái “tôi. Thiền cố gắng giải phóng tâm trí khỏi sự nô lệ của lời nói cùng sự bóp nghẹt của logic.
Thiền định là gì?
Thiền định là một thực hành trong Phật giáo để làm dịu tâm, phát triển sự tĩnh lặng thông qua chánh niệm. Điều này được thực hiện bằng cách tập trung vào hơi thở để nhận thức rõ các suy nghĩ, hành động và diễn biến xung quanh khi chúng phát sinh và biến mất.
Trong thiền định, tâm trở thành một cái hồ tĩnh lặng, không bị kích động, xáo trộn và sẵn sàng phản chiếu bản chất thật của hiện tượng, sự vật. Chúng ta có thể nhận thấy rõ ràng các khía cạnh chân thật đó khi chúng được ẩn nấp dưới kiến thức thông thường cùng sự bồn chồn của ái dục.
Lợi ích của việc thiền định đối với con người là gì?
Thiền định đem lại rất nhiều lợi ích cho con người cả về mặt thể chất, sức khỏe lẫn tinh thần. Những lợi ích này không mất đi sau buổi thiền kết thúc, mà ngược lại cảm giác yên bình và cân bằng sẽ theo bạn suốt một ngày dài. Dưới đây là một số lợi ích to lớn của thiền định như:
Đem lại cảm giác hạnh phúc, vui vẻ hơn
Khi thiền, bạn có thể loại bỏ được trạng thái quá tải thông tin tích tụ hàng ngày và góp phần làm bạn căng thẳng. Đặc biệt, trong thời điểm sự phát triển không ngừng của mạng xã hội đã buộc chúng ta phải tiếp cận với những cuộc “dội bom” liên tục bởi những nội dung, hình ảnh, trạng thái tiêu cực.
Khi thiền bạn có thể loại bỏ tình trạng quá tải thông tin tích tụ hàng ngày bằng cách:
- Có được cái nhìn mới tích cực, giàu năng lượng hơn về cuộc sống
- Buông bỏ căng thẳng, mệt mỏi
- Nâng cao nhận thức về bản thân
- Tập trung vào hiện tại
- Giảm những cảm xúc tiêu cực
- Tăng trí tưởng tượng cùng sự sáng tạo
- Tăng tính kiên nhẫn, khả năng chịu đựng
- Tăng cường khả năng trực giác.
Cải thiện sự tập trung và trí nhớ
Khi ngồi thiền và làm việc trong trạng thái thiền sẽ giúp chúng ta rèn luyện được sự tập trung của toàn bộ tâm trí vào sự vật, sự việc và hành động ở giây phút hiện tại. khi thực hành thiền, chúng ta sẽ học được cách kiểm soát nhịp tim, hơi thở và suy nghĩ của mình. Từ đó phát triển khả năng tập trung, ý thức tuyệt đối vào hiện tại và sự ý thức đó trong đạo phật được gọi là chánh niệm.
Giảm mệt mỏi, lo âu
Việc thực hành thiền giúp ta loại bỏ được những suy nghĩ tiêu cực bằng cách khai sáng tâm trí và nhìn nhận mọi việc ở nhiều góc độ khác nhau. Từ đó đem lại cái nhìn tích cực và khách quan hơn.
Cải thiện giấc ngủ
Rèn luyện sự tập trung trong hơi thở, loại bỏ suy nghĩ tiêu cực, đem lại trạng thái tĩnh lặng, biết cách kiềm chế cảm xúc và nhìn mọi việc sáng suốt hơn. Đây đều là những điều tích cực từ thực hành thiền định đem lại. Khi não bộ nhận được nguồn năng lượng tích cực sẽ giúp người thực hành dễ đi vào giấc ngủ hơn.
Cải thiện sức khỏe
Việc ngồi thiền đúng cách sẽ giúp cơ thể tiêu thụ oxy tuyệt đối hơn. Khi ta hít vào – thở ra chậm rãi hơn, cơ thể sẽ cần ít oxy hơn, huyết áp và nhịp tim đều được điều hòa, ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh tim mạch, huyết áp. Quá trình điều hòa tinh thần, giảm căng thẳng cũng giúp ích rất nhiều cho cơ quan tiêu hóa và hệ thần kinh.
Một số nghiên cứu cho thấy, thiền định có thể giúp con người kiểm soát các triệu chứng của tình trạng như:
- Bệnh hen suyễn
- Ung thư
- Đau mãn tính
- Bệnh tim
- Huyết áp cao
- Hội chứng ruột kích thích
- Các vấn đề về giấc ngủ
- Đau đầu căng thẳng
Tuy nhiên, thiền định không phải là sự thay thế cho các phương pháp điều trị y học truyền thống. Thay vào đó, nó có thể đóng vai trò hỗ trợ khi chữa trị, nên bạn có thể bắt đầu và kết thúc mỗi ngày bằng việc thiền định.
Một số loại hình thiền định phổ biến hiện nay
Thiền định cũng có rất nhiều loại và dưới đây là một số loại hình thiền phổ biến được nhiều người áp dụng:
Guide Meditation – Thiền định theo hướng dẫn
Đây là phương pháp thiền đòi hỏi bạn cần có tâm trí bay bổng và bạn sẽ hình dung rõ ràng trong đầu những hình ảnh, địa điểm, tình huống thông qua ghi âm hoặc lời mô tả của huấn luyện viên.
Do vậy, bạn cần cố gắng sử dụng càng nhiều giác quan càng tốt, chẳng hạn như âm thanh, cảnh vật, mùi,… Đây là loại hình thiền giúp cải thiện được sự tập trung, tăng cường và sự nhạy bén trong cách giải quyết vấn đề để phù hợp với những người mới bắt đầu tiếp cận với thiền.
Mantra Meditation – Thiền Chân Ngôn
Trong phương pháp thiền này, bạn âm thầm lặp lại 1 từ, suy nghĩ hoặc cụm từ êm dịu. Câu nói này sẽ được lặp đi lặp lại trong suốt buổi thiền định nhằm ngăn chặn suy nghĩ bị phân tán.
Bên cạnh thiền chân ngôn thì còn 1 loại thiền khác gọi là chân âm. Nghĩa là việc sử dụng âm thanh để tăng cường sự tập trung và nó thường là tiếng mõ, tiếng rung chuông.
Mindfulness Meditation – Thiền chánh niệm
Đây là một trong những phương pháp thiền được nhiều người yêu thích nhất hiện nay. phương pháp này dựa trên việc tăng cường nhận thức, chú tâm hoặc chấp nhận sống trong giây phút hiện tại.
Trong thiền chánh niệm, bạn cần tập trung vào những gì mà bạn cần trải nghiệm trong hiện tại khi thiền. Chẳng hạn như việc tập trung vào luồng hơi thở của bạn, khi tôi thở tôi biết tôi đang thở. Lưu ý, bạn có thể quan sát cảm xúc và suy nghĩ của mình, nhưng hãy để chúng trôi qua mà không cần phán xét bất cứ điều gì hết.
Transcendental Meditation – Thiền siêu việt
Thiền siêu việt là kỹ thuật khá đơn giản và dễ thực hiện. Phương pháp thiền này bạn sẽ âm thầm lặp lại 1 câu thần chú mantra được chỉ định riêng, chẳng hạn như 1 từ, cụm từ hoặc âm thanh theo 1 cách cụ thể.
Hình thức thiền này cho phép cơ thể bạn chuyển sang trạng thái thư giãn, nghỉ ngơi và tâm trí của bạn đạt được trạng thái bình an. Thiền siêu việt được chứng minh rằng có khả năng tăng cường các liên kết vùng vỏ não trước trán và làm dịu trung tâm phản ứng hạnh nhân (là khu vực chịu trách nhiệm cho các phản ứng, hành vi thái quá hoặc loạn thần) và khả năng sáng tạo.
Yoga
Yoga cũng được coi là một trong những loại hình thiền định. Người tập yoga sẽ thực hiện 1 loạt các tư thế và bài tập thở có kiểm soát để thúc đẩy cơ thể linh hoạt hơn với tâm trí bình tĩnh hơn. Việc tập Yoga thường bao gồm những tư thế đòi hỏi sự tập trung và cân bằng để từ đó người tập có thể buông bỏ những gánh nặng suy nghĩ trong suốt ngày dài.
Những kỹ thuật thiền định cơ bản bạn cần biết
Trước khi bắt đầu luyện tập thực hiện thiền, bạn cần tìm một nơi yên tĩnh để tránh bị quấy rầy. Phòng mà bạn tập luyện không nên quá sáng hoặc quá tối, quá lạnh hoặc quá nóng:
Tư thế khi ngồi thiền
Có nhiều cách khác nhau bạn có thể ngồi thiền, theo truyền thống thì chỉ có tư thế hoa sen hoặc bán hoa sen. Ngoài ra, nếu bạn thiếu tính linh hoạt để luyện tập thiền thì bạn có thể ngồi trên ghế.
Đầu và cổ khi ngồi thiền
Dù lựa chọn tư thế nào đi chăng nữa thì bạn cũng cần đảm bảo được rằng lưng và cổ của bạn càng thẳng càng tốt. Kéo cằm của bạn xuống 1 chút để cổ thẳng, miệng khép lại trong suốt quá trình thiền, răng chạm vào nhau và lưỡi phải dựa trên mái vòm miệng, đằng sau răng của bạn.
Mắt trong khi thiền
Theo truyền thống trong Phật giáo, cần giữ được đôi mắt mở trong suốt quá trình thiền định. Điều này giúp ngăn người thiền buồn ngủ hoặc mơ mộng. Nếu không tập trung vào thì không có gì đặc biệt, vì vậy nên hướng tầm nhìn của bạn vào khoảng 1m phía trước của bạn trên sàn nhà. Lúc này, đôi mắt của bạn sẽ tự nghiên nghỉ ngơi ở vị trí nửa đóng và mở. Người thiền nên ngồi đối diện với bức tường để tránh bị xao nhãng bởi sự di chuyển ở bên ngoài.
Vị trí bàn tay khi thiền định
Vị trí bàn tay chạm vào nhau: Đây là tư thế Mudra vũ trụ, trong tiếng Nhật gọi là Hokkaijoin. Đầu tiên, bạn đặt tay trái của bạn vào bên phải, lòng bàn tay quay về phía bầu trời. Sau đó, tạo hình bầu dục bằng cách chạm vào đầu ngón tay cái để ngón cái chạm vào nhau và tạo thành đường thẳng. Các đầu ngón tay cái nên chạm nhẹ vào nhau, còn 2 cổ tay nên nghỉ ngơi trên đùi, cạnh của bàn tay nên nghỉ ngơi trên bụng và giữ cho vai thư giãn.
Có 2 lý do cho tư thế tay này, thứ nhất là hình dạng bàn tay hài hòa điều kiện của tâm trí chúng ta. Ý nghĩa của mudra là “vượt khỏi tính 2 mặt”, thứ hai nếu tâm trí của bạn ở đâu đó khác khi bạn ngồi thiền và hình dạng của bầu dục này sẽ trở nên méo mó. Đây có thể là dấu hiệu cho chính bạn rằng có điều gì đó không ổn và cho giáo viên của bạn để họ có thể sửa soạn.
Hơi thở khi thiền
Thở trong khi thiền định cũng là 1 phần quan trọng và nó là 1 phần cơ bản của luyện tập thiền định. Việc hít thở đúng chỉ có thể đạt được nếu tư thế của bạn đúng. Trong thời gian thiền định, hãy thực hiện thở nhẹ nhàng qua mũi và giữ cho miệng đóng lại.
Lưu ý, cố gắng thiết lập 1 nhịp điệu tự nhiên, bình tĩnh, sâu và dài. Bạn cần nhớ rằng, không được kiểm soát hơi thở mà cần để nó tự nhiên. Cái chúng ta cần làm là quan sát chứ không kiểm soát nó. Thở trong thiền cũng tương tự như trong võ thuật, và chúng ta có thể so sánh với tiếng kêu của tiếng gầm của 1 con hổ hoặc 1 con bò.
Trạng thái tâm trí khi thiền
Giống như hơi thở, tâm trí cũng là một trong những điều thiết yếu trong thực hành thiền. Trạng thái tâm trí sẽ xuất hiện tự nhiên từ tập trung sâu vào tư thế và hít thở. Trong khi thiền, bình thường sẽ có hình ảnh, cảm xúc và tư tưởng xuất hiện trên bề mặt tâm trí. Tuy nhiên, đừng theo đuổi hay chiến đấu lại chúng, càng cố gắng loại bỏ thì bạn sẽ càng chú ý nhiều đến nó và chúng sẽ càng trở nên mạnh hơn. Vì vậy, hãy để chúng tự nhiên và quan sát chúng đến rồi đi như những đám mây.
Lưu ý khi ngồi thiền cho người mới bắt đầu luyện tập
Đối với những người mới bắt đầu luyện tập thiền định thì cần lưu ý một số điều sau:
- Tọa thiền tại căn phòng yên tĩnh, ăn uống chừng mừng, giảm thiểu giao tiếp bên ngoài trước khi bắt đầu thiền định.
- Để có buổi thiền trọn vẹn thì bạn nên ngồi thiền vào tối muộn hoặc sáng sớm, tùy vào thời gian biểu để sắp xếp thời gian cho hợp lý. Nhưng tốt nhất là trong khoảng thời gian từ 4 – 6 giờ hoặc 22 – 23 giờ tối.
- Khi thiền định nên mặc quần áo rộng rãi và làm từ chất liệu vải mềm.
- Trải tấm nệm dày khoảng 5cm và đặt 1 cái gối tròn nhỏ (bổ đoàn) để lên trên tấm nệm để ngồi thiền. Nếu không có bồ đoàn thì ta có thể lấy gối thường gấp đôi lại và đặt nửa mông lên và ngồi thẳng lưng.
- Khi mới bắt đầu thì có thể ngồi tư thế xếp bằng hoặc ngồi trên ghế hoặc ngồi theo phương pháp thiền Nhật Bản. Điều này sẽ giúp bạn không gặp phải nhiều triệu chứng như tê chân hoặc đau nhức như khi ngồi bán già hoặc kiết già.
Thiền với nhiều lợi ích và ý nghĩa tích cực trong đời sống, rất khó để đề cập đầy đủ trong khuôn khổ 1 bài viết. Hy vọng những bài viết chia sẻ trên sẽ giúp ích trong quá trình tìm hiểu thiền định là gì?. Cảm ơn bạn đã quan tâm theo dõi và đừng quên ghé thăm website của chúng tôi thường xuyên để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích khác nữa nhé!
